Nguyên nhân và dấu triệu chứng của người bị bệnh tim

Người bị bệnh tim thường phải đối mặt với nhiều rủi ro sức khỏe nghiêm trọng như suy tim, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Đây là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Mỗi người cần tìm hiểu rõ về các dạng bệnh tim thường gặp, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết cũng như phương pháp điều trị để phòng ngừa hiệu quả.

Bệnh tim là gì?

Bệnh tim là một nhóm các tình trạng rối loạn ảnh hưởng đến cấu trúc hoặc chức năng của tim. Tùy vào cơ chế gây bệnh, bệnh tim có thể chia thành nhiều dạng, mỗi dạng có đặc điểm riêng và mức độ nguy hiểm khác nhau.

Các dạng bệnh tim thường gặp:

• Bệnh mạch vành: Xảy ra khi mạch máu nuôi tim (động mạch vành) bị hẹp hoặc tắc do mảng xơ vữa, làm giảm lượng máu và oxy đến tim. Đây là nguyên nhân chính gây nhồi máu cơ tim.
• Suy tim: Tim không còn đủ khả năng bơm máu để nuôi cơ thể, dẫn đến tình trạng mệt mỏi, khó thở, phù chân,…
• Rối loạn nhịp tim: Nhịp tim quá nhanh, quá chậm hoặc không đều. Một số dạng nguy hiểm có thể dẫn đến ngất, đột tử nếu không được kiểm soát.
• Bệnh van tim: Các van tim bị hẹp hoặc hở làm ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu trong tim.
• Bệnh tim bẩm sinh: Xuất hiện từ khi sinh ra, liên quan đến cấu trúc tim không bình thường như thông liên thất, thông liên nhĩ, tứ chứng Fallot…
• Bệnh cơ tim: Cơ tim bị tổn thương làm giảm khả năng co bóp và bơm máu của tim.

Những đối tượng dễ bị bệnh tim 

Những đối tượng dễ mắc bệnh tim thường là những người có các yếu tố nguy cơ dưới đây:

Đối tượng	Lý giải
Tiền sử gia đình mắc bệnh tim	Người có người thân mắc bệnh tim mạch có nguy cơ cao hơn mắc bệnh tim.
Tăng huyết áp	Huyết áp cao gây tổn thương mạch máu và tim, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Tiểu đường	Tiểu đường, đặc biệt là type 2, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch do đường huyết cao gây tổn thương mạch máu.
Rối loạn mỡ máu	Cholesterol xấu (LDL) và triglycerides cao gây xơ vữa động mạch, tắc nghẽn mạch máu, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
Hút thuốc lá	Thuốc lá làm co mạch, giảm oxy trong máu, tăng nhịp tim và huyết áp, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Uống rượu bia quá mức	Lạm dụng rượu bia gây tăng huyết áp, suy tim, rối loạn nhịp tim và xơ vữa động mạch.
Ít vận động thể chất	Lối sống ít vận động dẫn đến béo phì, huyết áp cao và mỡ máu cao, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Béo phì	Thừa cân và béo phì làm tăng gánh nặng cho tim và có thể gây các vấn đề như huyết áp cao, tiểu đường và mỡ máu cao.
Stress kéo dài	Căng thẳng kéo dài làm tăng cortisol, gây tác động xấu đến mạch máu và tim, tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Người cao tuổi	Lão hóa làm mạch máu cứng và hẹp dần, tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Bệnh thận mãn tính	Bệnh thận mãn tính có thể ảnh hưởng đến mạch máu và tim, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
Bệnh viêm khớp	Bệnh viêm khớp có thể làm tăng viêm trong cơ thể, ảnh hưởng đến mạch máu và tim, tăng nguy cơ bệnh tim mạch.

Ngoài ra, người mắc các bệnh lý như bệnh thận mãn tính và bệnh viêm khớp cũng có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn do ảnh hưởng của các bệnh này đến mạch máu và tim.

Nguyên nhân gây bệnh tim mạch

Người bị bệnh tim có thể do nhiều yếu tố tác động đơn lẻ hoặc kết hợp với nhau. Theo interheart study (2004) là một nghiên cứu toàn cầu do WHO tài trợ nhằm xác định các yếu tố nguy cơ gây nhồi máu cơ tim cấp. Kết quả cho thấy 9 yếu tố chính như hút thuốc, tăng huyết áp, mỡ máu cao, tiểu đường, béo bụng, stress, chế độ ăn không lành mạnh, lười vận động và lạm dụng rượu giải thích tới 90% ca nhồi máu cơ tim trên toàn thế giới. Cụ thể

Tăng huyết áp kéo dài: Làm thành tim dày lên và giảm hiệu quả bơm máu, dễ dẫn đến suy tim.

Rối loạn mỡ máu: Mỡ máu cao gây hình thành mảng xơ vữa, dẫn đến hẹp động mạch vành và thiếu máu cơ tim.

Tiểu đường: Tăng đường huyết lâu dài gây tổn thương mạch máu và thần kinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tim mạch.

Thói quen sinh hoạt không lành mạnh:

Hút thuốc lá gây co mạch và giảm oxy trong máu.

Lạm dụng rượu bia gây rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp.

Chế độ ăn nhiều muối, chất béo bão hòa dễ gây xơ vữa động mạch.

Ít vận động làm tăng nguy cơ béo phì, huyết áp cao.

Căng thẳng tâm lý kéo dài: Làm tăng nồng độ cortisol – hormone có thể gây tổn hại thành mạch và tăng nhịp tim.

Yếu tố di truyền: Gia đình có người mắc bệnh tim thì nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.

Dấu hiệu nhận biết người bị tim mạch

Các triệu chứng của bệnh tim thường diễn ra âm thầm, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Tuy nhiên, dưới đây là những dấu hiệu quan trọng giúp nhận biết người bị bệnh tim:

• Đau thắt ngực: Thường cảm thấy bóp nghẹt ở ngực, có thể lan ra tay trái, hàm, cổ hoặc lưng. Cơn đau tăng lên khi gắng sức và giảm khi nghỉ.
• Khó thở: Xảy ra ngay cả khi làm việc nhẹ hoặc lúc nghỉ ngơi. Có thể kèm theo cảm giác tức ngực hoặc mệt mỏi.
• Hồi hộp, đánh trống ngực: Cảm giác tim đập nhanh bất thường, không đều, đôi khi kèm theo lo lắng hoặc chóng mặt.
• Ngất xỉu hoặc choáng váng: Do giảm lượng máu lên não, thường gặp ở người có rối loạn nhịp tim.
• Phù chân, mắt cá chân hoặc bụng: Do dịch bị ứ đọng khi tim không bơm máu hiệu quả.
• Mệt mỏi kéo dài: Dù nghỉ ngơi vẫn không cải thiện, thường là biểu hiện của suy tim mạn tính.
• Da nhợt nhạt hoặc tím tái: Dấu hiệu cho thấy lượng oxy trong máu không đủ.

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu này là yếu tố then chốt để điều trị bệnh tim hiệu quả.

Cách chẩn đoán và điều trị bệnh tim

Chẩn đoán

Người có dấu hiệu bệnh tim nên được khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa để xác định tình trạng bệnh thông qua các phương pháp:

• Điện tâm đồ (ECG): Phát hiện rối loạn nhịp tim hoặc nhồi máu cơ tim.
• Siêu âm tim: Đánh giá cấu trúc, chức năng co bóp và dòng máu qua van tim.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra cholesterol, đường huyết, men tim,…
• Chụp X-quang tim phổi: Phát hiện các dấu hiệu suy tim hoặc phì đại tim.
• Chụp CT mạch vành hoặc chụp mạch vành qua ống thông: Giúp đánh giá mức độ tắc nghẽn động mạch vành.

Điều trị

Tùy thuộc vào loại bệnh tim, mức độ nghiêm trọng và tình trạng bệnh nhân, các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

Thay đổi lối sống: Là yếu tố không thể thiếu trong quá trình điều trị lâu dài và duy trì hiệu quả.

Dùng thuốc:

Thuốc hạ huyết áp.

Thuốc điều hòa nhịp tim.

Thuốc chống đông máu.

Thuốc lợi tiểu hoặc thuốc trợ tim cho bệnh nhân suy tim.

Can thiệp ngoại khoa:

Đặt stent mạch vành.

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành.

Thay van tim hoặc đặt máy tạo nhịp tim.

Biện pháp phòng ngừa bệnh tim mạch

Người khỏe mạnh hay người đã từng mắc bệnh tim đều nên áp dụng các biện pháp sau để phòng ngừa và kiểm soát bệnh:

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh:

Nên ăn:

• Rau xanh và trái cây tươi nhằm cung cấp chất xơ, vitamin, chất chống oxy hóa, giúp giảm cholesterol và bảo vệ mạch máu.
• Ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên cám giúp kiểm soát đường huyết và giảm mỡ máu.
• Cá béo: cá hồi, cá thu, cá mòi giàu omega-3 tốt cho tim mạch, giúp giảm viêm và ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
• Các loại đậu: đậu nành, đậu đen, đậu lăng giàu protein thực vật, ít chất béo bão hòa, tốt cho tim.
• Dầu thực vật không bão hòa: dầu oliu, dầu hạt cải thay thế cho mỡ động vật giúp kiểm soát mỡ máu.
• Hạt và quả hạch: hạnh nhân, óc chó, hạt chia giúp bổ sung chất béo tốt và chất chống oxy hóa.
• Thực phẩm giàu kali: chuối, khoai lang, bí đỏ giúp cân bằng huyết áp.
• Sữa ít béo hoặc sữa thực vật: lựa chọn ít cholesterol và chất béo bão hòa để bảo vệ tim.
• Thảo mộc và gia vị tự nhiên: dùng để thay thế muối, giảm nguy cơ tăng huyết áp.

Không nên ăn:

• Thực phẩm chứa nhiều muối: đồ đóng hộp, đồ ăn nhanh, dưa muối, nước mắm, bột nêm… có thể làm tăng huyết áp và gây gánh nặng cho tim.
• Thực phẩm nhiều chất béo bão hòa: mỡ động vật, thịt đỏ nhiều mỡ, da gà, kem, bơ động vật… dễ làm tăng cholesterol xấu.
• Chất béo chuyển hóa (trans fat): có nhiều trong đồ chiên rán, bánh quy, bắp rang bơ công nghiệp… làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Đường tinh luyện và đồ ngọt: bánh kẹo, nước ngọt có gas, đồ uống năng lượng… góp phần gây tăng cân và tiểu đường, ảnh hưởng tim mạch.
• Thức uống có cồn: rượu, bia nếu dùng nhiều gây rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp và suy tim.
• Caffeine liều cao: cà phê đặc, trà đặc, nước tăng lực có thể gây hồi hộp, đánh trống ngực ở người bệnh tim.
• Nội tạng động vật: gan, lòng, tim, thận chứa nhiều cholesterol xấu không tốt cho tim mạch.
• Thực phẩm chế biến sẵn: xúc xích, lạp xưởng, đồ ăn nhanh thường chứa nhiều muối, chất bảo quản và chất béo không lành mạnh.

Tập luyện thể dục đều đặn: Nên duy trì tối thiểu 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần với các hoạt động như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội,…

Không hút thuốc lá và hạn chế rượu bia: Đây là hai yếu tố nguy cơ lớn dẫn đến bệnh tim mạch.

Kiểm soát tốt các bệnh nền như tiểu đường, cao huyết áp, rối loạn mỡ máu.

Quản lý căng thẳng bằng thiền, yoga hoặc nghỉ ngơi hợp lý.

Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và can thiệp kịp thời.

Người bị bệnh tim cần được phát hiện sớm, điều trị đúng cách và duy trì lối sống lành mạnh để giảm nguy cơ biến chứng và tử vong. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng về dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng ngừa bệnh tim là điều hết sức cần thiết để bảo vệ sức khỏe trái tim.